Tips royeren leden – Verenigingsrecht Weblog

Introductie royeren van leden in vereniging

Deze pagina bevat een aantal tips voor het royeren van leden van een vereniging. En tips voor leden die geroyeerd zijn of dreigen te worden.
De tips zijn gebaseerd op juridische literatuur en jurisprudentie. Het is geen juridisch advies. Raadpleeg een jurist voor vragen over specifieke situaties en, als je bestuurslid bent, voordat het lid wordt geroyeerd. Indien je een dergelijk advies niet kan afwachten, schors het lid dan eventueel eerst voor bijv. één week.

Laatste update: 18.03.2020.
Zie ook dit overzicht met alle uitspraken over royeren over dit weblog.

Royement (ontzetting), opzegging en schorsing in verenigingen

Van oudsher wordt gesproken over het “royeren” van leden. Het Burgerlijk Wetboek kent echter twee varianten: 1. opzegging van het lidmaatschap en 2. ontzetting uit het lidmaatschap van een vereniging.

Ontzetting (royement) is een strafmaatregel (dat wil zeggen, het heeft een disciplinair of tuchtrechtelijk karakter). Daaruit volgt dat het een “diffamerend karakter” heeft: het is bedoeld als oneervol voor het betrokken lid.

Opzegging is dat allemaal niet: het is geen strafmaatregel, maar manier om een onwerkbare situatie in een vereniging te voorkomen of weg te nemen. Omdat ontzetting (royement) wordt beschouwd als de zwaarste straf die een vereniging kan opleggen, kan het alleen worden uitgesproken tegen leden die zich misdragen hebben in de vereniging.

Dit komt tot uiting in art. 2:35 lid 3 BW: “Ontzetting kan alleen worden uitgesproken wanneer een lid in strijd met de statuten, reglementen of besluiten der vereniging handelt, of de vereniging op onredelijke wijze benadeelt.“

Om die reden is royement in de wet met meer waarborgen omkleed dan opzegging. In de praktijk leeft het verschil tussen ontzetting en opzegging niet en wordt er meestal gesproken over het “royeren” van leden. Andere termen zijn vervallen verklaren van het lidmaatschap en ontzeggen van het lidmaatschap. Meestal zal hiermee ontzetting bedoeld zijn.

Rechtbank Noord-Holland 3 juli 2013geeft een duidelijke uitleg: De rechtbank stelt in dit kader het volgende voorop. Het lidmaatschap van een vereniging kan eindigen door opzegging en royement. Dat zijn twee verschillende maatregelen. Royement heeft een onterend karakter. Het is een tuchtrechtelijke maatregel waarbij, anders dan bij opzegging, procesrechtelijke grondbeginselen zoals strengere motiveringseisen, toepassen van hoor en wederhoor, inzage in stukken in acht moeten worden genomen. De totstandkoming en inhoud van het besluit tot royement worden daarom door de rechter streng beoordeeld.

Opzegging heeft daarentegen geen onterend karakter. Het is een beleidsmaatregel (dan wel ordemaatregel) waartoe vaak wordt besloten om in de vereniging een ordelijk verloop te waarborgen. De rechter toetst het besluit tot opzegging inhoudelijk slechts marginaal door zich af te vragen of redelijk oordelende mensen – gegeven de feiten en omstandigheden van het geval – tot eenzelfde besluit zouden zijn gekomen.

De belangrijkste tip

De belangrijkste tip (voor bestuursleden) is, als je een lid wil royeren, om je even af te vragen of je ontzetting of opzegging nodig hebt als procedure.

Ontzetting is wat je meestal nodig hebt bij een duidelijke misdraging, zoals vernieling, mishandeling, seksuele intimidatie, diefstal, fraude en andere gevallen waarbij je ook aangifte bij de politie kan overwegen.

Opzegging is eerder aan de orde bij conflicten, ruzies, onwerkbare verhoudingen en wanneer bemiddeling (mediation) is mislukt.
Zowel opzegging als ontzetting kunnen in deze gevallen per direct.

Tips royeren van een lid

Een besluit om een lid te royeren (ontzetten) is de zwaarste sanctie en moet zorgvuldig worden genomen. In de op dit blog gepubliceerde uitspraken wordt het royementsbesluit tamelijk vaak vernietigd door de rechter.
Neem hoor en wederhoor in acht. Royeer een lid niet zonder hem te horen over de vermeende feiten (of de kans te geven gehoord te worden). Dit gaat niet om een compromis of bemiddeling, maar om ervoor te zorgen dat het bestuur zich op de juiste feiten baseert. Je moet het lid ten minste de gelegenheid geven om te reageren op, kort gezegd, alles waarop je als bestuur het royement wil baseren.
Let op, het lid moet de feiten kunnen betwisten en kunnen reageren op bewijsmateriaal. Het lid moet dus kunnen reageren op al het bewijsmateriaal, ook op bewijsmateriaal dat pas later in de procedure op tafel komt, en ook bijvoorbeeld verklaringen van andere leden en getuigen.
- Als het gaat om seksueel misbruik of ongewenst gedrag met kinderen, dan kan het erg lastig zijn om een balans te vinden. Mogelijk zijn er personen die alleen anoniem willen verklaren over de gedragingen. Een vraag is of je als bestuur niet een soort van plicht hebt om aangifte te doen bij de politie (en vervolgens volledig mee te werken aan het onderzoek van de politie). Dan kan het onderzoek door de specialisten van de politie worden gedaan. Je kan het lid dan schorsen voor de duur van het onderzoek door de politie.
Je kan het lid tijdelijk schorsen als je meer tijd voor nodig hebt, bijvoorbeeld voor hoor en wederhoor of om een jurist te raadplegen.
Royeren is vrijwel altijd geregeld in de statuten. Lees de relevante bepalingen en pas ze zorgvuldig toe. Neem de bepalingen in de statuten serieus (ook als je de bepalingen onhandig vindt – ga de statuten en reglementen ook niet wijzigen tijdens de procedure).
Het lid moet van zijn royement in kennis worden gesteld, en wel schriftelijk en met opgave van redenen. Het is belangrijk dat de brief compleet en zorgvuldig is. Neem in ieder geval de volgende punten op in de brief:
- een modelbrief is in dit geval niet handig, de brief zal steeds voor het specifieke geval moeten worden geschreven, rekening houdend met de volgende punten.
- dat het bestuur besloten heeft om het lid te royeren (te ontzetten uit het lidmaatschap is de wettelijke term van artikel 2:35 BW), geef aan in welke bestuursvergadering.
- wat de misdraging is van het lid, waarbij je de feiten precies en compleet opschrijft,
- hoe uit de feiten volgt dat het lid heeft gehandeld in strijd met de statuten, reglement of besluiten van de vereniging, danwel de vereniging op redelijke wijze heeft benadeeld. Let erop dat niet elke overtreding van de statuten en reglementen meteen grond is voor royement, het opleggen van de zwaarste straf moet wel proportioneel zijn.
- hoe hoor en wederhoor is toegepast – hoe het lid is gehoord over de beschuldiging, de feiten en ook het bewijsmateriaal (of beschrijf precies dat het lid daadwerkelijk en voldoende gelegenheid heeft gekregen om te reageren maar dat niet gedaan heeft).
- de beroepstermijn. Vermeld duidelijk hoe het lid in beroep kan gaan en tot wanneer (meestal tot 1 maand na ontvangst van de brief).
- dat, naast de ontzetting (dus, bovenop de ontzetting), het lidmaatschap ook nog per direct wordt opgezegd, omdat van de vereniging “redelijkerwijs niet gevergd kan worden het lidmaatschap te laten voortduren”, bijv. omdat er in de vereniging een onwerkbare situatie zou zijn als het lid nog langer lid zou zijn.
- neem de relevante artikelen uit de statuten en reglementen in de brief op, of als bijlage.
Verstuur de brief aangetekend met ontvangstbevestiging. De beroepstermijn loopt vanaf ontvangst van de brief. Of zorg dat je bewijs hebt van ontvangst van de brief: laat de brief bijv. door twee leden persoonlijk afgeven aan het lid.
Als het lid van het type is dat naar de rechter zal stappen, laat de brief schrijven door een jurist. Als het lid de brief dan laat lezen door zijn advocaat, dan is de kans kleiner dat die advocaat tegen het lid zegt dat het lid veel kans maakt een rechtszaak tegen de vereniging te winnen.
Neem het beroepsrecht van het lid serieus. Indien het lid beroep instelt, dan is dat bij de ALV (tenzij de statuten anders bepalen). Dat kan een extra ALV op kosten van de vereniging betekenen. Geef in het lid in dat geval daadwerkelijk de gelegenheid zijn beroep toe te lichten en sta toe dat het lid zich laat bijstaan door een raadsman. Dat is niet leuk, maar wel zorgvuldig.
Royement heet in de wet “ontzetting uit het lidmaatschap” en is geregeld is artikel 2:35 BW, lid 3 en 4. De meeste statuten bevatten een regeling die hetzelfde als in die wetsartikelen. Maar controleer altijd wat in de statuten staat.

Tips opzeggen lidmaatschap door vereniging

Een vereniging kan het lidmaatschap van een lid per direct opzeggen. Vereist is dat van de vereniging “redelijkerwijs niet gevergd kan worden het lidmaatschap te laten voortduren”. Voorbeelden daarvan zijn een verlammend conflict, een onwerkbare situatie, dat andere leden aangeven te zullen stoppen als het lid nog langer lid blijft.
De wet geeft aan leden waarvan het lidmaatschap is opgezegd geen beroepsrecht. Mogelijk doen de statuten dit wel. Wel kan het opzeggingsbesluit aan de rechter worden voorgelegd.
Doe eerst een bemiddelingspoging. De kans dat een opzegging stand houdt voor de rechter als er geen bemiddelingspoging is gedaan lijkt mij klein.

Tips voor leden die geroyeerd zijn (of dreigen te worden) uit een vereniging

Raadpleeg zelf de regeling van de statuten (desnoods kan je die digitaal opvragen via het Handelsregister bij KvK.nl), en de wettelijke regeling van artikel 2:35 BW.
Bedenk of het je er om gaat om lid te blijven van de vereniging, of dat je daar eigenlijk geen zin meer in hebt, maar het onterecht vind dat je goede naam wordt aangetast. Als je lid wilt blijven van de vereniging, dan is van belang dat de vereisten voor het opzeggen van het lidmaatschap (in plaats van ontzetting/royement) veel lager zijn. Het betrokken zijn bij een ernstig en langdurig conflict kan voldoende zijn voor opzegging van het lidmaatschap aan een lid, als dat noodzakelijk is voor het goed functioneren van de vereniging. Als je lid wilt blijven, dan moet je er dus voor zorgen dat het conflict dat je hebt met de vereniging opgelost wordt.
Royement heeft “diffamerend karakter”, het is bedoeld om oneervol te zijn. Mogelijk heb je niet zo veel behoefte om lid te blijven van de vereniging, maar kan je de onterechte beschuldigingen niet over je kant laten gaan en wil je je goede naam zuiveren. In dat geval kan het handig zijn om snel aan te geven dat het je vooral gaat om een zorgvuldige procedure en dat je staat op je recht om gelegenheid te krijgen de beschuldigingen te weerleggen. Je kan ook aangeven dat je je lidmaatschap opzegt als het royement wordt ingetrokken (en de vereniging erkent dat de beschuldigingen niet bewezen zijn en verklaart de beschuldigingen niet verder te verspreiden).